Lessen als innovatiecoach bij het Rijksmuseum innovatielab door Femke  

Hoe vergoot je het innovatieve vermogen van het Rijksmuseum? Op welke manier geef je experimenten vorm zodat ze echt aansluiten op het doel van de organisatie? Hoe zorg je ervoor dat innovatie ook echt geborgd is in de organisatie?

Bijna drie jaar lang werkte adviseur Femke van Oorschot als innovatiecoach bij het Rijksmuseum en hield zij zich dagelijks bezig met deze vragen. In deze case neemt zij je mee in haar belangrijkste lessen en deelt zij tips voor het opzetten van een succesvol innovatielab.  

Innovatie voor een toekomstbestendig Rijksmuseum  

De wereld staat niet stil. Technologische en maatschappelijke ontwikkelingen volgen elkaar snel op. Het gevolg? De behoeften van de museumbezoeker verandert en digitale ontwikkelingen zorgen voor nieuwe kansen voor de cultuursector.

Om in te kunnen spelen op deze ontwikkelingen is innovatie een strategisch speerpunt voor het Rijksmuseum. Maar hoe zorg je ervoor dat de organisatie ruimte maakt en houdt voor innovatie? Om de innovatiekracht van het museum te vergroten en om de toepassingen van nieuwe technologieën te onderzoeken, is in 2019 het Rijksmuseum innovatielab opgericht.

Femke: “In 2020 ben ik als innovatiecoach begonnen om het innovatielab van het Rijksmuseum tijdelijk te ondersteunen in het uitvoeren van experimenten. Uiteindelijk was ik ruim drie jaar betrokken en heb ik in die periode samen met de organisatie het innovatielab opnieuw vormgegeven en hebben we er samen voor gezorgd dat er nu een stevig innovatielab staat.”

Een innovatielab als hulpmiddel 

Femke heeft het innovatielab van het Rijksmuseum geholpen in de zoektocht hoe een lab zich kan ontwikkelen tot een hulpmiddel dat afdelingen ondersteunt met innovatiekracht en helpt innovatie te verkennen door te experimenteren. 

“Toen ik begon bij het Rijksmuseum bestond het innovatielab bijna twee jaar. Op dat moment werden er voornamelijk ideeën vanuit de organisatie opgehaald over de inzet van digitale technologie binnen het Rijksmuseum. Met deze ideeën werd volop geëxperimenteerd en dat leverde gave resultaten op. Alleen miste deze experimenten de verbinding met de doelen en plannen van de organisatie. Met als resultaat dat de innovaties nooit veel verder kwamen dan de experimentfase. Dit kon en moest beter!”

Als innovatiecoach en trekker van het innovatielab 

Innoveren doe je niet alleen. Als innovatiecoach en trekker van het innovatielab heeft Femke naast het coördineren van experimenten gezorgd voor interne kennisdeling, voor het vormgeven van de samenwerking met externe partners van het Rijksmuseum en aan het creëren van intern draagvlak voor het innovatielab.

“De afgelopen jaren heb ik geholpen bij het opnieuw uitvinden van het lab. Want innoveren, hoe doe je dat? Met de inzet van een klein team, steun van de directie en inbreng van een innovatieredactie hebben we gewerkt aan een stevige basis voor het lab. Het is belangrijk dat je de juiste verbindingen maakt met de plekken in de organisatie waar innovatie echt van waarde kan zijn. Zo hebben we een lab neergezet dat als brug dient tussen de strategie en het dagelijks werk.”

5 tips voor succesvolle innovatie  

In deze drie jaar heeft Femke als adviseur veel geleerd over het opzetten en het borgen van een succesvol innovatielab. Femke deelt haar belangrijkste lessen en inzichten in de vorm van concrete tips: 

Tip 1. Zorg voor een duidelijk doel

Innovatie kan aan verschillende zaken bijdragen zoals het verbeteren van efficiëntie, zorgen voor toekomstbestendigheid of het creëren van nieuwe producten of diensten. Het is belangrijk voor een innovatielab duidelijk te hebben welk van deze doelstellingen het belangrijkste zijn. Op basis van dit doel kunnen er keuzes gemaakt worden in de activiteiten, bemensing en strategie van het innovatielab.

“Innovatie is één van de strategische pijlers van het Rijksmuseum. Samen met de organisatie en directie hebben we daarom twee hoofddoelstellingen voor het lab vastgesteld. Deze staan centraal in alles wat we als lab doen en ondernemen.”

Tip 2. Creëer draagvlak en opdrachtgeverschap

Innovatie vraagt om een nieuwe manier van werken. Een plek waar je fouten mag maken, creatief kan denken en waar je leert door te doen. Zorg ervoor dat er vanuit het management draagvlak is voor deze manier van werken. Zoek een constructie om het management blijvend te betrekken. Dit kan helpen bij het realiseren van een innovatiecultuur in de organisatie, bij het zorgen voor beschikbaarheid van capaciteit en budget en bij het creëren van aansluiting bij strategische doelen van de organisatie.

“Om de maand komt het Rijksmuseum innovatielab samen met de innovatieredactie. Deze redactie bestaat uit een aantal afdelingshoofden en de zakelijk directeur. Zij geven advies, denken mee in de sturing en zijn belangrijke ambassadeurs van het lab binnen de organisatie”.

Tip 3. Sluit aan bij de juiste innovatievragen

Je hebt een duidelijk doel en er is draagvlak vanuit het management. Tijd om aan de slag te gaan! Maar waar begin je? En welke innovatie pak je als eerste op? Binnen het Rijksmuseum heb ik geleerd dat echt waardevolle innovatie aansluit bij de doelstellingen van de organisatie. Zo voorkom je dat je alleen bezig bent met leuke ideeën. Probeer een innovatievraag te vinden die aansluit op de behoeften van collega’s in de organisatie. Het kan helpen om een interne sponsor aan te wijzen die eigenaar is van de vraag. Neem deze persoon mee in het proces en bij het formuleren van de juiste vragen in het experiment.

“Binnen het Rijksmuseum hebben we gezocht naar verbindingen van innovaties met de doelstellingen van de organisatie. Zo sluit het lab nu aan bij de digitale strategie van het Rijksmuseum en bij de afdelingsplannen.”

Tip 4. Ga samen aan de slag

Het innovatieproces draait om een doorlopend proces van begrijpen, bedenken, bouwen, leren en verbeteren. Blijf dus niet te lang hangen bij het inrichten van het innovatieproces, maar start door innovatie toe te passen op een concreet vraagstuk. Zo leer je gaandeweg meer over de innovatie zelf en het proces dat past bij jouw organisatie. Doe dit in co-creatie met de eindgebruiker en maak slim gebruik van het ecosysteem van de organisatie.

“Binnen het innovatielab werkten we aan de hand van experimenteren. Door een experiment aan te vliegen met een team bestaande uit collega’s, innovatiecoaches, partners en eindgebruikers verbind je verschillende perspectieven op het concrete vraagstuk. Samen geven we het experiment met elkaar vorm en testen we de uitkomsten.”

Tip 5. Werk aan de innovatiekracht in de organisatie.

Naast experimenteren met concrete innovaties, werk je als lab vaak ook aan het vergroten van de innovatiekracht van een organisatie. Innovatiekracht gaat over het vermogen van een organisatie om te innoveren, nieuwe ideeën te generen en te implementeren om de organisatiedoelen te bereiken. Innovatiekracht kan er in een organisatie voor zorgen dat kansen van innovatie op tijd gespot worden en de juiste verbinding gemaakt wordt met het lab.

Het is van de cultuur van de organisatie afhankelijk hoe je werkt aan deze innovatiekracht. Het moet passen bij de interne processen en de manier waarop collega’s graag werken. Door dingen te proberen zal je snel genoeg merken wat wel en niet past bij de organisatie.

“We zochten als lab onderwerpen waar we op aan konden sluiten binnen de organisatie. Zo investeerden we in de communicatie binnen de organisatie en organiseerden we verschillende lezingen en sessies, zoals een summerschool over Design thinking of een lezing over Metaverse.”

Doorpraten over de opdracht? Meer weten over het opzetten van een innovatielab? Of sparren over de tips? Neem gerust contact op met Femke.  

Meer weten over de lessen die Rob en Femke samen hebben opgedaan? Luister dan deze podcast van Alliander!